Epilepsiya nədir?

Epilepsiya, beyindəki anormal elektrik fəaliyyətindən qaynaqlanan xroniki bir sinir sistemi xəstəliyidir. Bu xəstəlik, müxtəlif növ tutmalarla xarakterizə olunur və bu tutmalar təkrarlanan və proqnozlaşdırıla bilməyən şəkildə meydana gəlir. Epilepsiya, dünya əhalisinin təxminən 1%-ini təsir edir və hər yaş qrupunda rast gəlinə bilər.

Epilepsiyanın Mənası

Epilepsiya, qədim yunan dilində “epilambanein” sözündən gəlir və “tutulmaq” mənasını verir. Bu termin, xəstəliyin qəfil və gözlənilməz tutmalarla xarakterizə olunmasını əks etdirir. Tutmalar, beyindəki anormal elektrik boşalmalarından qaynaqlanır və fərqli formada özünü göstərə bilər.

Epilepsiyanın Növləri

Qismən Tutmalar (Fokal Tutmalar)

Qismən tutmalar, beyinin müəyyən bir bölgəsində başlayır və yalnız o bölgəni təsir edir. Bu tutmalar, iki növə bölünür:

1. Sadə Qismən Tutmalar: Şüur dəyişiklikləri olmadan baş verir və fərqli simptomlarla müşayiət olunur.
2. Mürəkkəb Qismən Tutmalar: Şüurda dəyişikliklər və ya qısamüddətli yaddaş itkisi ilə baş verir.

Ümumi Tutmalar

Ümumi tutmalar, beyinin hər iki yarımkürəsində eyni vaxtda başlayır və bütün beyin fəaliyyətini təsir edir. Bu tutmaların növlərinə aşağıdakılar daxildir:

1. Toniq-Klonik Tutmalar (Grand Mal): Bütün bədən əzələlərinin sərtləşməsi və sıxılması ilə baş verir.
2. Absen Tutmalar (Petit Mal): Şüurda qısa müddətli boşluq və ya itkinlik ilə xarakterizə olunur.
3. Mioklonik Tutmalar: Qısa və ani əzələ sıxılmaları ilə müşayiət olunur.
4. Atonik Tutmalar: Əzələ tonusunun qəfil itkisi ilə baş verir.

Epilepsiyanın Səbəbləri

Epilepsiyanın səbəbləri müxtəlifdir və bəzi hallarda səbəb tam olaraq məlum olmaya bilər. Əsas səbəblər bunlardır:

1. Genetik Faktlar: Ailədə epilepsiya tarixçəsi olanlarda risk daha yüksəkdir.
2. Beyin Travması: Kəllə-beyin travmaları epilepsiya tutmalarına səbəb ola bilər.
3. Beyin Şişləri: Beyindəki anormal hüceyrə böyümələri tutmalara səbəb ola bilər.
4. İnfeksiyalar: Meningit, ensefalit kimi beyin infeksiyaları epilepsiya riskini artırır.
5. İnkişaf Bozuklukları: Beynin inkişafında problemlər epilepsiyaya səbəb ola bilər.

Epilepsiyanın Diaqnostikası

Epilepsiyanın diaqnostikası, əsasən tibbi tarixçə və tutma epizodlarının müşahidəsi ilə qoyulur. Əlavə olaraq, aşağıdakı diaqnostik vasitələr istifadə olunur:

1. Elektroensefaloqrafiya (EEQ): Beyin dalğalarını ölçərək anormal fəaliyyətləri aşkar edir.
2. Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası (MRT): Beynin strukturunu detallı şəkildə göstərir.
3. Kompüter Tomoqrafiyası (KT): Beyindəki anormal dəyişiklikləri aşkar etmək üçün istifadə olunur.

Epilepsiyanın Müalicəsi

Epilepsiyanın müalicəsi, tutmaların tezliyini və şiddətini azaltmaq məqsədi daşıyır. Müalicə metodları bunlardır:

1. Dərman Müalicəsi: Antiepileptik dərmanlar istifadə edilərək tutmaların qarşısı alınır.
2. Cərrahi Müdaxilə: Beyində anormal elektrik fəaliyyəti yaradan bölgələrin çıxarılması.
3. Ketogenik Diyet: Yüksək yağ, aşağı karbohidrat tərkibli diyet tutmaların tezliyini azaltmağa kömək edə bilər.
4. Vagus Sinir Stimulyasiyası: Boyunda yerləşdirilən cihaz vasitəsilə vagus sinirinin stimulyasiyası.

Nəticə

Epilepsiya, beyindəki anormal elektrik fəaliyyətindən qaynaqlanan və müxtəlif növ tutmalarla xarakterizə olunan xroniki bir sinir sistemi xəstəliyidir. Bu xəstəliyin müxtəlif səbəbləri və növləri mövcuddur və diaqnostikası ilə müalicəsi fərqli metodlarla həyata keçirilir. Epilepsiya haqqında daha çox məlumat əldə etmək və onunla bağlı tədqiqatlardan faydalanmaq üçün tibbi mənbələrə və mütəxəssislərə müraciət edə bilərsiniz.

Epilepsiya haqqında daha çox məlumat üçün Epilepsy Foundation və Mayo Clinic veb saytlarına baxa bilərsiniz.